Almanya 'mülteci anlaşmasının daha iyi uygulanması' için baskı yapabilir

AB Yunanistan'a güvenemez ve Almanya akademik göre, önümüzdeki bütçe dönemi için Türkiye'ye gerekli fonu tahsis etmeye çalışabilir.

Alman başkanlığından ne beklenebilir?

Alman başkanlığı, biri gümrük birliği anlaşmasının yeniden canlandırılması olan yeni fırsatlar ortaya çıkarabilir. Güncelleme kararı 2018'de birçok nedenden dolayı engellendi, ancak Almanya'nın yenilenmeyi de onaylamaması kritikti. Bu yüzden yapılabilecek şeylerden biri, Berlin'i çekincelerini terk etmeye ikna etmektir.

Berlin'den gelen işaretler cesaret verici değil.

Bu doğru, ama üzerinde çalışmamız gereken bir konu. Bugün mümkün olmayabilir, ancak altı ay içinde ne olacağını bilmiyoruz.

Türkiye, Almanya'yı ikna etmek için ne yapabilir?

Gümrük birliği anlaşmasını kabul edin ve Ukrayna, Moldova ve Gürcistan'ın zaten imzalamış olduğu derin ve kapsamlı serbest ticaret anlaşmasıyla karşılaştırın. Avrupa gibi bir perspektife sahip olmayan Ukrayna gibi bir ülkenin, Türkiye'nin AB ile mevcut gümrük birliğinin birçok alanının ötesine geçen bir anlaşması var. Buna ek olarak, yerdeki gerçekleri ele almak için artık yeterli olmayan eski bir anlaşmadır.

Ama açıkçası tüm bunlar teknik konular. Engeller politiktir.

Türkiye, vakasını ilerletmek için salgının sonuçlarından yararlanmak istiyor. Sence işe yarayacak mı?

Pandemi, küresel ekonominin tedarik zincirlerindeki kilit sorunu ortaya koydu. Tedarik zincirindeki herhangi bir aksama küresel ekonomi için bir sorundur. Tedarikçileriniz ne kadar uzaksa, bir salgının ekonomik üretiminiz üzerindeki etkisi o kadar büyük olur. Türkiye fiziksel olarak AB'ye yakındır ve benzer bir arz kesintisi olasılığı yoktur. Türk tedarikçilerine ihtiyaç duyan Alman üreticiler, Alman ekonomisinin çıkarına olduğu için gümrük birliğinin canlandırılmasının tam olarak gerekli olduğunu iddia etmek için hükümetlerine baskı yapabilirler.

Engelin politik olduğunu söyledin.

AB ile ilgili her Türkiye kararı oybirliği ile alınır. Tüm üyelerin kendi çıkarları vardır. Örneğin Kıbrıs, Türkiye'nin pahasına Doğu Akdeniz'de daha fazla kontrol sahibi olmak istiyor.

Ve şu anda Fransa'mız var, bu da giderek Türk karşıtı oluyor.

Kullandığım anahtar örneklerden biri şudur. Haziran 2007'de, Türkiye'de [katılım müzakerelerini başlatma kriterlerini karşılama açısından] işler yolunda giderken, Fransa Cumhurbaşkanı [Nicolas] Sarkozy açıkça, “Ekonomik ve mali bölümle ilgili açılış müzakerelerini onaylamayacağım önemli.” Burası Türkiye'nin kriterleri karşıladığı bir alandı.

Bu bölümün açılışını kabul edersek üyeliğe yol açacağını söyledi. Ancak ilk etapta müzakerelerin başlatılmasının nedeni budur. Sarkozy'nin kararı siyasi bir karardı ve Sarkozy'yi motive eden şey, o zamanlar demokratik bir açık olmadığı için Türkiye'deki siyasi durum değildi.

[Eski Cumhurbaşkanı Jacques] Chirac'tan beri, tüm Fransız hükümetlerinin Türkiye'nin üyeliğini potansiyel faydalarından daha maliyetli olarak algıladığı görülüyor. Bu maliyetler ne olabilir? Orta Doğu'da prestij kaybı. Türkiye'nin büyük nüfusu onu AB'deki en büyük oyunculardan biri haline getirebilirdi. Türkiye'nin üyeliği, Fransa'yı AB içinde daha az güçlü kılacaktı. Bu Almanya için de bir endişe kaynağı.

Karadağ, İstanbul'daki bir mahalledeki konut bileşimi büyüklüğünden yarın üye olabilir.

AB'deki bazı kişiler, demokratik geri dönüşü ödüllendirmek anlamına geleceğini iddia ederek gümrük birliğini güncellemek istemiyorlar.

Ama bence tam tersi. Türkiye, daha güçlü bağlarla Avrupa çerçevesine çekilmelidir. Ukrayna, Gürcü ve Moldova halkının AB'de seyahat etme özgürlüğüne sahip olması, ürünleri Avrupa pazarında serbestçe hareket eden Türk işadamlarının yapamaması bir iğrençliktir. Bu, AB'nin Türk gözünde güvenilirliğine zarar veriyor. AB'nin güvenilirliği zarar gördüğünde, siyasi değişime yol açma yeteneği de azalmaktadır.

Sorunlardan biri, Türkiye'nin ikna edici Almanya'ya güvendiği mülteci anlaşması. Ancak bu sorun gücünü kaybetmiyor mu?

Anlaşma, AB'nin kendi maddi yararı için kullandığı bir başka teknik işlevsel araçtır. Türkiye'ye AB sınırlarını koruma sorumluluğunu verdiler çünkü bunu kendi başlarına yapamadılar.

Anlaşma, AB açısından bakıldığında bir başarı öyküsü. AB'ye fayda sağlasa da, Türkiye'ye sağladığı maddi faydadan emin değilim. AB, pazarlığın tarafını yerine getirmedi. Türkiye'ye dönen her Suriyeli için AB, Türk kamplarındaki bir Suriyeli'den sığınma başvurusu yapma sözü verdi. Türkiye'den Avrupa ülkelerine yerleşenlerin sayısı 8.500 civarındadır. Ayrıca vize serbestleştirmesinin sonlandırılmasına karar verdi. Bu yok. Bu anlaşma, Türkiye ile AB'nin artık katılım sınırları içinde tanımlanmayan giderek artan işlevsel ilişkisini gösterdi. Bunun olumsuz yankıları var. AB'nin dış sınırlarının koruyucusu olmak istemiyoruz; sınırları içinde korumak için AB içinde olmak istiyoruz.

Fakat görünüşe göre AB Yunanistan'a güvenmek istiyor, bu nedenle mülteci akışını durdurmak için Türkiye'ye bağımlı değil.

AB'nin dış politika ve güvenlik politikaları ile göç politikaları açısından beklentileri ve yetenekleri arasında bir boşluk vardır. AB'nin yapmayı beklediği ve AB'nin yapabilecekleri iki farklı şeydir.

Yunan hükümetinin neler yapabileceği üzerinde önemli bir baskı var. [Tüm göçmenleri] işleyemezler. Yunanlıların yeni gelenler de dahil olmak üzere mevcut sığınma başvurularını işleme koyma becerilerinde çok büyük bir boşluk var.

Türkiye'de kamplar kapanıyor ve mülteciler topluma entegre ediliyor. Yunanistan'da hala yaşam koşullarının uçsuz bucaksız olduğu mülteci kampları var. AB, “Yunan hükümetinin bu başvuruları işleme koymasını sağlayacağım” diyor. Ancak gerçek teslimat söz konusu olduğunda, kimse teslim edemez.

Sizce Alman cumhurbaşkanlığı sırasında mülteci anlaşması nasıl ele alınacak?

AB, mülteci anlaşması konusunda Türkiye'ye olan taahhütlerini yerine getirebilmelidir. Fonlar henüz Türkiye'ye tam olarak teslim edilmedi. Ancak bu yapıldığında ve AB bütçe dönemi 2020'nin sonuna kadar bittiğinde, mülteci tesisleri için herhangi bir fon tahsis edilmediğinden bir sonraki bütçe döneminde belirsizlik söz konusudur. AB'den kesin bir taahhüt yok. Alman hükümeti gelecek bütçe dönemi için fon tahsisi üzerinde çalışabilir.

Ancak şunu belirtmeliyim ki AB ve Almanya Brexit ile meşgul olacaklar ve Türkiye'nin bir öncelik olmayacak.

* Meltem Müftüler-Baç kimdir?

Meltem Müftüler-Baç, Sabancı Üniversitesi'nde Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dekanı, Uluslararası İlişkiler Profesörü ve Jean Monnet yönetim kurulu başkanıdır.

Lisans derecesini Boğaziçi Üniversitesi, MA ve Ph.D. Temple Üniversitesi, ABD.
Müftüler-Baç, çok sayıda akademik kitabın tek yazarıdır.

Son dönemdeki H2020 projeleri göç ve iltica yönetişimi ve Avrupa'daki çeşitliliği entegre etmek üzerine.

Türkiye Bilimler Akademisi'nden iki ödül aldı: Genç Sosyal Bilimler Araştırmacısı Ödülü ve Değerli Genç Bilim İnsanı Ödülü.

Araştırma alanları Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri, AB genişlemesi, Türk dış politikası ve Türk siyaseti, Avrupa bütünleşmesi ve uluslararası ilişkiler teorisidir.