Yeni araştırma konseyi neden başarısız oluyor?

Yurt dışında tanınmış üniversitelerde çalışan Yunan bilim insanları, hükümetin 2019'da kendilerine söylediği gibi, Yunanistan'da araştırmayı artırma çabalarını desteklemek isteyerek yeni kurulan Ulusal Araştırma, Teknoloji ve İnovasyon Konseyi'ne (ESETEK) katılmayı coşkuyla kabul ettiler. Beş yıl sonra, ESETEK düşüşte. 15 üyesinden altısı, yetkili Kalkınma Bakanlığı ve genel olarak hükümetin önerilerine karşı duyarsızlığını kınayarak istifa etti.

“Araştırma için [Yunanistan'da] ayrılan sınırlı kaynakların başarılı bir şekilde kullanılması üç şeyi gerektirir: strateji, süreklilik, sinerji. Ancak, Yunanistan'daki araştırmanın organizasyonu, özel ihtiyaçlarını hesaba katmak yerine, politikacıların hükümet pozisyonlarına yerleştirilmesi ve bakanlıklar arasındaki denge gibi küçük siyasi çıkarlara hizmet ediyor,” dedi Princeton'daki İleri Araştırmalar Enstitüsü'nde antik tarih profesörü olan Angelos Chaniotis Kathimerini'ye.

Chaniotis, Harvard Üniversitesi'nde hücre biyolojisi alanında emekli profesör ve ESETEK'in başkanı olan Spyros Artavanis-Tsakonas ile birlikte istifa eden ilk bilim insanlarından biriydi.

Araştırmadan sorumlu yetkili bakan yardımcısı Zoe Rapti, bu istifaları kamu hayatında alışılmadık bir şey olarak görmüyor. Bir hükümet yetkilisi Kathimerini aracılığıyla "İstifa eden üyeleri değiştireceğiz ve ESETEK'i yeniden aktif hale getireceğiz" dedi.

2019 yılında, yeni muhafazakar hükümet, araştırma ve inovasyona odaklanmayı seçtiğini ve araştırma için “ulusal bir stratejinin geliştirilmesi konusunda devletin en yüksek danışma organı” olarak belirlenen ESETEK'i kurduğunu söyledi. 15 üyeli konseyin başkanlığını Artavanis-Tsakonas yaptı ve üyeleri, tüm bilim alanlarından Yunan ve yabancı üniversitelerden akademisyenlerden oluşuyor ve özel sektör de temsil ediliyor. Artavanis-Tsakonas, Başbakan Kyriakos Mitsotakis tarafından davet edildi.

Başlangıç ümit vericiydi. Araştırma ve Yenilik Genel Sekreterliği'ni (GGEK) ve ESETEK'i uzmanlaşmış alanlarda destekleme sorumluluğu olan sektörel bilimsel konseyler (TES) kuruldu. Yeni ekip, halihazırda var olan altyapıyı değerlendirerek başladı. Konsey üyelerinden biri, "Göreve geldiğimizde yaptığımız ilk şeylerden biri ülkenin 35 araştırma enstitüsünü değerlendirmekti. Çok çaba gerektirdi. Görev çok büyüktü," diyor. "Değerlendirmeye yardımcı olması için çoğu yurtdışından olmak üzere 170 çok iyi bilim insanını getirmeyi başardık. Konsey üyelerinin kişisel prestiji de onları ikna etmede çok önemliydi. Kabul ettiler çünkü değerlendirme, yurtdışındaki araştırma çalışmalarının ayrılmaz bir parçasıdır. Ancak Yunanistan'da öyle değil. Bu yüzden engeller ve şikayetler vardı - neyse ki, izole olanlar." Sonuç olarak, değerlendirme 2022'de tamamlandı.

Ulusal strateji

Önemli bir konu da araştırma, teknolojik geliştirme ve inovasyon için ulusal bir strateji taslağı hazırlamaktı. Bu, her bilimsel alanda strateji önerileri geliştirmek zorunda olan TES'in temel sorumluluklarından biriydi. Ancak bu, temel araştırmaya yatırım yapmak ve Yunan araştırma merkezlerinin parçalanmasını ele almak anlamına geliyor. Bugün, farklı bakanlıklar tarafından denetlenen araştırma merkezleri ve enstitüler var ve bunların büyük bir kısmı üniversitelerde faaliyet gösteriyor. Örneğin, Chaniotis'in açıkladığı gibi, Yunanistan'ın yurtdışında sahip olduğu tek araştırma enstitüsü olan Venedik'teki Helenik Bizans ve Bizans Sonrası Araştırmaları Enstitüsü, Dışişleri Bakanlığı'na bağlı.

Ancak, yüksek öğrenim, araştırma ve teknoloji alanı, araştırma yapılarının tek bir bakanlığın denetimi altında yoğunlaşmasını varsayar. Yunan Araştırmacılar Derneği de aynı şeyi talep ediyor ve araştırma merkezlerinin hepsinin Eğitim Bakanlığı veya yeni bir Yüksek Öğrenim ve Araştırma Bakanlığı altında olabileceğini söylüyor. Kathimerini ile konuşan hükümet yetkilileri de aynı görüşte. Ulusal Dokümantasyon Merkezi'nden alınan son verilere göre, araştırma merkezlerinin personeli toplam 73.306 kişidir - bunların 54.680'i araştırmacı ve 18.626'sı diğer pozisyonlardadır).

Bu parçalanmanın devam etmesinin sebebi araştırmacılar değil, esas olarak siyasi sebeplerdir. Konsey üyelerinin Kathimerini'ye söylediği gibi, bakanlar denetlenen kurumları, özellikle de büyüme potansiyeli olanları kaybetmeyi reddediyorlar. Sonuçta, ne kadar çok denetlenen organizasyonları varsa, o kadar çok fon alıyorlar ve sunabilecekleri daha çok atama oluyor. "Araştırma için fonu olan her bakanlık, ne kadar sınırlı olursa olsun, bunları kendisi tahsis etmek istiyor, belirli ve birleşik bir stratejiye dayalı kurumsallaşmış bir kurum değil. Her bakan kendi dükkanına sahip olmak istiyor," diyor istifa eden bir ESETEK üyesi Kathimerini. "Unutmayın, liyakate dayalı olmayan kriterlerle, opak prosedürlerle ve üretilen işin değerlendirilmesi olmadan araştırmaya para dağıtmanın yolları var," diyor bir başka üye. Ulusal Dokümantasyon Merkezi'nin aynı çalışmasına göre, 2023'te Yunanistan'daki araştırma ve geliştirme harcamaları bir önceki yıla göre %9,5 veya 292,39 milyon avro artarak 3,36269 milyar avroya ulaştı.

Hükümetten gelen ilk rahatsızlık belirtisi, Kalkınma Bakanlığı'ndaki liderlik değişikliğinden sonra 2023'te ESETEK üyeleri tarafından hissedildi. O zamanki liderlik, ESETEK'in hızlı adımlar atma isteğini benimsemiş gibi görünmüyordu. "Bunun nedeni, mesleki veya siyasi kariyerlerinde karmaşık, çok yönlü bir alan olan araştırmayla ilgilenmemiş olmaları değildi. Muhtemelen onu öğrenmek istemiyorlardı," dedi ESETEK'in eski bir üyesi Kathimerini'ye.

Böylece iki taraf arasındaki temaslar daha az sıklıkta olmaya başlarken, ESETEK'in sunduğu her teklif "para yok" bahanesiyle karşılanıyordu. Kathimerini, ilişkilerin kötüleşmesinde rol oynayan bir diğer etkenin de bazı araştırma merkezlerinin aldığı kötü değerlendirmeler olduğunu anlıyor. Bu merkezlerin üyeleri aynı zamanda önemli hükümet pozisyonlarında da bulunuyor. Mevcut bakanlar için de aynı şey geçerli.

Öncelikler

Hükümet kaynakları Kathimerini'ye "ESETEK'teki insanlar temel araştırmadan bahsediyor, vurgu inovasyonda olmalı" dedi. Ancak temel araştırma olmadan inovasyon olabilir mi? "Herkes startup'lardan ve 'inovasyon'dan bahsediyor, ancak startup'ların anasının son teknolojilerde temel araştırma olduğunu anlamıyorlar" dedi Artavanis-Tsakonas 31 Ocak'ta istifasını sunduğunda Kathimerini'ye.

Sorunları çözme isteği olmadan, ESETEK ile bakanlık arasındaki ilişkiler kötüleşmeye devam etti. Örneğin, hala kamu muhasebesi ve Genel Muhasebe Ofisi kurallarına tabi olan araştırma merkezlerinin işleyişindeki bürokrasi önemli bir sorundur. ESETEK tarafından iki yıl önce, “araştırma sürecini yöneten tüm aşamalarda (finansman teklifi sunma süreci, tedarik, araştırma altyapısının kullanımı, araştırmacıların işe alınması, çalışma ortamı vb.) görülen ve ülkemizi daha az rekabetçi hale getiren bürokrasi sorunlarını ortadan kaldırmak için kapsamlı bir yasama girişimi amaçlayan” öneriler içeren bir rapor hazırlandı. Hiçbir şey olmadı. Chaniotis, “Devlet araştırmacılara potansiyel dolandırıcılar veya düşük ücretli çalışanlar olarak davranıyor” diyor açıkça.

Gerilimi artıran diğer gelişmeler arasında, ülkenin en eski ve en büyük araştırma kurumlarından biri olan Atina Ulusal Gözlemevi'nin (NOA), tüm araştırma merkezlerinin ait olduğu Araştırma ve Teknoloji Genel Sekreterliği'nden ayrılarak İklim Krizi ve Sivil Savunma Bakanlığı'na dahil edilmesi kararı da vardı. Karar, 2023'te ESETEK'e danışılmadan alındı - ESETEK bu hamleye tamamen karşıydı - ve araştırma camiasından sert tepkilere yol açtı. Sonuçta karar iptal edildi, ancak Chaniotis "konunun ele alınışı belirleyici ve gözlemevi meselesi benim için belirleyici bir andı" diyor. "Açık olmak gerekirse, hükümet önerilerimizi takip etmek zorunda değil, ancak kamuoyu kararların alındığı kriterlerin farkında olmalı." ESETEK ayrıca konseye bilgi verilmeden Lavrio'da sözde bir "yapay zeka fabrikası" kurulması kararından da rahatsızdı.

Kayıtsızlık

Ancak 2024'te konsey üyeleri ile başbakanlık ofisi arasında temaslar oldu ve ESETEK çalışmalarına ve tekliflerin sunulmasına devam etti. Örneğin, 28 Kasım'da hükümete gönderilen bir mektupta, konsey başkanı değerlendirme komitelerinin raporlarına dayanarak 10 araştırma enstitüsüne ek fon sağlanmasını önerdi. ESETEK'e göre bu, hükümetin geçen bahardan beri taahhüt ettiği bir karardı. 10 araştırma enstitüsünün her birine 1 milyon avro verilecekti. Konsey, teklifine hiçbir zaman yanıt alamadı.

Ocak ayının sonunda istifa eden ilk isimler Artavanis-Tsakonas ve Chaniotis oldu. Bunları Kıbrıs Üniversitesi'nde teorik fizik profesörü olan Constantia Alexandrou, Harvard'da mühendislik ve uygulamalı bilimler profesörü olan Petros Koumoutsakos, Biogen yönetim kurulu başkanı Stelios Papadopoulos ve Teknoloji ve Araştırma Vakfı'ndaki Moleküler Biyoloji ve Biyoteknoloji Enstitüsü'nde araştırma direktörü olan Ioannis Talianidis izledi. Daha fazla istifa bekleniyor.

"Özverili bir şekilde ve büyük bir gönüllülükle çalıştık. Bütün bunlar aniden olmadı. Bunlar, birçok küçük hayal kırıklığının ardından bardağı taşıran son damlaydı," diyor bir diğer ESETEK üyesi, Panteion Üniversitesi'nde modern ve çağdaş tarih profesörü ve rektörü olan Christina Koulouri.

"Araştırma yenileyici bir süreçtir. Sizi sarhoş eder. Ancak bir bürokrat veya politikacı tarafından hizmet verilemez," dedi istifa eden bir diğer üye Kathimerini'ye.